ماساژ ورزشی (Sport massage)

ماساژ به عنوان یکی از اولین اشکال حرکت درمانی ثبت شده است که  در بسیاری از فرهنگ ها از 3000 قبل مورد استفاده قرار می گرفته  است. تنها در دهه های اخیر است که به لطف توسعه صنایع ارتباطی  ما با اشکال گوناگون ماساژ که در فرهنگ های مختلف مورد استفاده  بوده آشنا شده ایم.

هدف از ماساژ دادن

درمانگر در هر نوع ماساژی هدف معینی را دنبال می کند و در ماساژ  ورزشی به نیازهای فردی ورزشکار توجه می شود. به موازات توسعه  ورزش و افزایش میزان مشارکت افراد در ورزشهای رقابتی و شدید  گرایش به ماساژ ورزشی که سبب بازگشت به حال اولیه بهتر و بهبود  عملکرد ورزشی می شود، بیشتر شده است.

ماساژ ورزشی در مقایسه با دیگر انواع ماساژ اهداف متفاوتی را دنبال  می کند و لازم است ماساژور اطلاعات کافی در مورد فیزیولوژی و  دستگاه های بدن خصوصا آناتومی عضلات و دستگاه اسکلتی داشته  باشد. با آگاهی از نحوه عملکرد این دستگاه ها و تأثیر ورزش بر آنها می توان به ارزش ماساژ به عنوان بخشی از تمرین ورزشکاران پی برد.

ورزشکارانی که به دنبال بهبود عملکرد و افزایش توان رقابتی خود هستند سعی می نمایند تمرینات خود را با افزایش قدرت، استقامت و سرعت مطابقت دهند. میزان موفقیت آنها به نوع رقابت و نقشی که در ورزش های رقابتی ایفا می نمایند بستگی دارد. بدون در نظر گرفتن نوع رشته ورزشی همیشه هدف افزایش تدریجی بار تمرینی با استفاده از بیش تمرینی  کنترل شده است. این بیش تمرینی گاهی اوقات سبب بروز مشکلات و عدم توازن در بافت نرم می شود. اگر این عوارض نادیده گرفته شود نه تنها به خودی خود برطرف نمی شوند بلکه تبدیل به آسیب های مزمن شده و سبب کاهش عملکرد ورزشی می شوند.

فواید ماساژ ورزشی

ماساژی که با مهارت ارائه شود موثرترین درمان در کاهش تنش های عضلانی و بازگرداندن توازن به دستگاه عصبی ـ عضلانی است. ماساژ منظم خصوصا برای ورزشکاری که تمرینات شدید بدنی انجام می دهد به پیشگیری از آسیب دیدگی کمک موثری می نماید. انجام تمرینات بدنی در درازمدت منجر به ایراد فشارهای زیادی بر مفاصل، لیگامنت ها، تاندون ها و البته عضلات می شود.

عدم توازن در دستگاه عصبی ـ عضلانی به مرور می تواند بصورت مخفی توسعه یافته تا اینکه با بروز آسیب دیدگی خود را بروز دهد. ماساژور حرفه ای می تواند این تغییرات را تشخیص داده با استفاده از تکنیک های صحیح به ورزشکار کمک نماید وضعیت بدنی سالم تری داشته باشد. بنابراین می توان ادعا کرد که برترین منفعت ماساژ ورزشی پیشگیری از آسیب دیدگی است.

مضرات ماساژ ورزشی

در بعضی شرایط استفاده از ماساژ بجای آنکه مفید واقع شود اثرات سوء روی ورزشکار می گذارد. بعضی از این شرایط به قرار زیر هستند:

• دمای بدن اگر بالای 37.7 درجه سانتی گراد باشد و فرد احساس ناخوشی نماید.
• هنگام بروز عوارض و آسیب هایی چون تورم شدید، زخم های باز، کشیدگی عضلانی، پارگی لیگامنت، کوفتگی، سرمازدگی و سوختگی
• بیماریهای عروق خونی مانند واریس سیاهرگی، التهاب سیاهرگی (phlebitis) و ترمبوز یا تشکیل لخته در عروق خونی
• سرطان
• ملانوم
• هموفیلی
• بیماریهای عفونی پوست. عفونت باکتریایی مانند تورم رگهای لنفاوی (lymphangitis)، عفونت قارچی، عفونت ویروسی مانند تبخال
• مواقعی که ماساژ اثرات و واکنش های معکوس در پی داشته باشد.
• برای دیابت، کاملا مضر نیست. ماساژ اثراتی مشابه تمرین بدنی روی قند خون دارد.

تکنیک های ارائه ماساژ

سه  گونه ماساژی که بصورت رایج در ورزش ها مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:

• ماساژ ضربه ای (Effeurage)
• ماساژ مالشی (Petrissage)
• ماساژ سایشی (Friction)

همه این ماساژها به گونه ای انجام می شود که فشار به سمت قلب هدایت شود. این کار سبب می شود که جریان خون سیاهرگی و جریان مایعات لنفاوی به سمت قلب هدایت شده و به دریچه های عروق صدمه ای وارد نشود. تنها استثناء برای این روش ماساژ ضربه ای آرام است که با هدف کشش تارهای عضلانی انجام می شود.

ماساژ ضربه ای

ماساژ ضربه ای شامل حرکات مختلف ضربه ای است که با کف دست و انگشتان انجام می شود. میزان فشار وارده در این نوع ماساژ با توجه به مرحله ای که ماساژ به آن رسیده و هدف از انجام ماساژ متفاوت خواهد بود. حرکات اساسی این ماساژ شامل ضربات ثابت به کف دست و انگشتان است. از طرف دیگر دست ماساژور باید تماس کوتاهی هنگام ضربه زدن داشته باشد و از افزایش فشار پرهیز نماید. نظیر همه ماساژها باید دست ماساژور شل و رها باشد و قالب و شکل هر ناحیه ای از بدن فرد که ماساژ داده می شود را به خود بگیرد. ماساژ ضربه ای همیشه در شروع هر جلسه ماساژ انجام می شود و اهداف وسیعی را دنبال می کند که باید به آنها توجه داشت:

• آغاز تماس با مراجعه کننده
• قراردهی مراجعه کننده در وضعیتی راحت
• گرم کردن بافت ها
• افزایش فشار خون
• تحریک اعصاب محیطی
• آرام سازی عضلات
• لمس و معاینه بافت ها

ماساژ ضربه ای باید به صورت آرام و ریتمیک ارائه شود. در آغاز باید ضربات بشکل تماسی و آرام باشد و به تدریج برای افزایش جریان خون و اجرای کشش های بعدی روی بافت ها بر میزان فشار افزوده می شود. در این مرحله ماساژ نباید به صورت تهاجمی انجام شود بلکه تمرکز باید روی شناسایی هر نابهنجاری در بافت ها باشد که در مراحل بعدی ماساژ بد ان توجه شود. اگر حرکات سریع انجام شود نه تنها به آرام سازی ورزشکار کمکی نمی نماید بلکه ممکن است سبب نادیده گرفتن نقاط حساس شده و در مراحل بعدی که نیاز به ماساژ قسمت های عمقی است فرد احساس درد و ناراحتی کند. برای اتمام ماساژ نیز از ماساژ ضربه ای استفاده می شود، خصوصا اگر ماساژهای دیگر منجر به تولید درد شود.

ماساژ مالشی

ماساژ مالشی روی بافت های عمقی برای کمک به جریان یافتن مایعات بدن، کشش تارهای عضلانی و آرام سازی اجرا می شود. بسیاری از تکنیک های این ماساژ برای بافت های عمقی طراحی شده بنابراین برای بخش های سطحی و کم عمق بدن موثر نیست. باید توجه داشت که تکنیک های ماساژ مالشی روشی مناسب برای جابجایی مایعات بافتهای عمقی و وارد آوردن کشش روی تارهای عضلات عمقی است.

ماساژ سایشی

ماساژ سایشی با اهداف کاوشی، کاهش درد جراحت ها و تمایز بین عضلات انجام می شود. وقتی هدف کاوشی را دنبال می کنیم نوک انگشتان هنگام سایش با پوست به دنبال کشف هر گونه ناهنجاری در بافت ها می باشد. این کار کمک می کند در مناطقی مانند اطراف مفصل به ناهنجاری ها پی ببریم. وقتی ماساژ سایشی با هدف کاهش درد جراحت ها و مجزا کردن بافت ها انجام می شود باید به اطلاع مراجع رسانده شود این گونه ماساژ همراه درد و نارحتی است. اجرای ماساژ سایشی برای هدف اخیر باید در زمانی کوتاه انجام شود وگرنه منجر به تحریک بافتهای صدمه دیده شده و سبب بروز عفونت می شود.